“NHÀ Ở XÃ HỘI” HAY “CĂN HỘ CHUNG CƯ”

“Nhà ở xã hội” hay “căn hộ chung cư”?

Gói hỗ trợ tín dụng 120 ngàn tỷ đồng của các ngân hàng giành cho nhóm nhà ở xã hội đang được dư luận quan tâm. Tuy nhiên, cụm từ này chưa đúng với nội dung cần chuyển tải ở các dự án. Với mục tiêu xây dựng nhà ở cho người dân có nhu cầu, với các mẫu thiết kế không gian chung và chất lượng đảm bảo, tại sao không thể đơn giản gọi là các dự án căn hộ chung cư?

Từ lâu, trong tiếng Việt, khái niệm nhà ở gắn liền với nền đất, là nhà ở riêng lẻ thuộc quyền sở hữu của cá nhân hay gia đình, không có chung không gian sinh hoạt và nhất là đất nền. Quan niệm này phù hợp với người nông dân, vốn có tư duy tích lũy ruộng đất, cuộc sống sinh hoạt nông nghiệp nông thôn.

Khi các đô thị hình thành, người Việt bắt đầu làm quen với khái niệm nhà ở cao tầng, rồi nhà ở có chung diện tích đất xây dựng, có không gian sinh hoạt chung. Từ tiếng Việt “chung cư” ra đời, dựa trên từ Hán Việt “chúng cư”, nghĩa là cư trú cùng nhau, để diễn tả các khối nhà, tòa nhà có nhiều tầng, bố trí nhiều căn hộ, đáp ứng nhu cầu nhà ở của người dân mà tiết kiệm diện tích đất. Các căn hộ chung cư này, xuất hiện ở những đô thị lớn, như Hà Nội, TP.HCM, nhưng chưa phổ biến với các tỉnh thành còn nhiều diện tích đất nông nghiệp. Tư duy nhà ở chung cư, có thể nói gắn chặt với đời sống thị dân, đối tượng hướng về thu nhập kinh tế qua dịch vụ, thương mại, chứ không phải nông dân với ruộng đất canh tác. Khác biệt về điều kiện sống và sinh hoạt đã tạo lựa chọn khác nhau trong cộng đồng, theo đó đô thị chấp nhận nhà ở chung cư thay cho nhà ở riêng lẻ.

Điều đáng nói là do bối cảnh kinh tế, trong một thời gian dài, nhà ở chung cư được hiểu là các nhóm nhà quy hoạch chung, chất lượng kém, diện tích nhỏ, gọi là nhà tập thể. Chính nhóm nhà ở này đã khiến cộng đồng xã hội quan niệm nhà ở có không gian sinh hoạt chung, mặt bằng chung là chất lượng kém, từ đó càng khiến quan niệm tư hữu nhà ở với đất nền riêng lẻ được đề cao. Chung cư trong tiếng Việt đã bị hiểu là nhóm nhà kém chất lượng và thời hạn sở hữu ngắn.

Bước qua giai đoạn kinh tế thị trường, xã hội xuất hiện nhóm nhà ở xã hội, thể hiện trách nhiệm cộng đồng của các tổ chức dân sự, chính trị xã hội. Đa số nhà ở chung cư theo cách hiểu này, là các công trình nhà ở bố trí cho người có thu nhập thấp, các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn. Từ dùng “xã hội” cũng nhằm chỉ vào các nhóm đối tượng cần được xã hội quan tâm.

Bởi thực trạng đó, những năm qua, từ dùng “nhà ở chung cư” không được chọn dùng phổ biến với các dự án đầu tư đô thị, còn từ dùng “nhà ở xã hội” lại gắn với các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn, cần được giúp đỡ, hàm nghĩa “chính sách xã hội”, chứ không phải cư dân bình thường ở trong đô thị.

Những khái niệm nhà ở khác nhau như vậy, đã tạo nên những tâm lý tiếp cận khác nhau trong cộng đồng. Đây là lý do để thời gian gần đây, thuật ngữ “nhà ở xã hội” được nhiều người quan tâm, song theo nghĩa là những công trình nhà ở chất lượng tương đối, giá thành rẻ, ưu tiên bố trí đối tượng thu nhập thấp, hưởng chính sách hỗ trợ xã hội, hay người lao động có hoàn cảnh khó khăn…

Thực tế hiện tại, đời sống xã hội tiến bộ, trình độ kiến trúc xây dựng và thu nhập của người dân đã tốt hơn. Các công trình, dự án được gọi “nhà ở xã hội” thật ra nằm trong nhóm nhà ở đô thị được quy hoạch, gồm nhà phố liền kế (shophouse, vừa cư trú vừa kinh doanh); nhà ở riêng lẻ (nhà xây trên nền đất phân lô riêng lẻ, biệt thự…), và căn hộ bố trí trong các tòa nhà chung cư nhiều tầng. Với các dự án đầu tư nhà ở xã hội mới, yêu cầu chất lượng công trình, thiết kế thẩm mỹ, kỹ thuật đã tốt hơn rất nhiều, không còn là những dãy nhà tập thể hay chung cư giành cho người khó khăn, người nghèo nữa.

Theo khái niệm mới này, rõ ràng cách gọi các dự án “nhà ở xã hội” sẽ không phù hợp. Phải chăng, các nhà chuyên môn cần xem lại vấn đề, có thể sử dụng từ dùng, là “căn hộ chung cư”? Khái niệm này, sẽ chính xác hơn rất nhiều, đồng thời tránh được nghĩa thiếu tích cực là nhóm nhà ở giành cho các đối tượng chính sách xã hội lâu nay. Cách gọi chính sách phát triển các dự án căn hộ chung cư cho người dân có nhu cầu nhà ở thật, nghe ra sẽ rõ ràng, dễ được tiếp nhận hơn nhiều, so với thuật ngữ các dự án “nhà ở xã hội”!

Thụy Bất Nhi.
Chuyên đề Đô thị