Ký sự: Kiến trúc độc đáo của Azerbaijan

Là quốc gia giàu các di sản văn hóa và lịch sử, đất nước Azerbaijan ngày càng trở nên hấp dẫn du khách quốc tế. Ai đã đến đây đều không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp thơ mộng của nơi này. Đan xen những dãy núi trùng điệp là những cánh đồng bằng phẳng, những dòng sông uốn lượn quanh các khu rừng xanh ngắt, những con suối trong vắt róc rách…Thiên nhiên hoang sơ, những mỏ bùn khoáng, những kiến trúc cổ, những đặc trưng về văn hóa, ẩm thực…mang đến cho Azerbaijan nhiều loại hình du lịch đa dạng.

Đất nước Ajerbaijan có khoảng 20 thành phố được xây dựng bên bờ biển Caspi. Nhưng thủ đô Baku là thành phố lớn và đẹp nhất. Hình thành từ hơn 1.500 năm trước, Baku, với những bãi biển đẹp nổi tiếng thế giới Hồi giáo, không chỉ là trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế của quốc gia và cả vùng Kavkaz, mà còn là địa chỉ du lịch hấp dẫn, với những di sản văn hóa và lịch sử lâu đời khiến thành phố như vẫn mang hơi thở của bao thế kỷ trước. Một Baku cổ kính, xinh xắn, được xây dựng từ thời trung cổ, từng được xem là một trong những nơi dừng chân của các thương đoàn trước khi bước vào cửa ngỏ châu Âu.

Không chỉ sở hữu vẻ đẹp tráng lệ của một thành phố cổ, Baku còn hấp dẫn bởi lối kiến trúc độc đáo, kết hợp tinh tế giữa phong cách châu Âu và nghệ thuật Hồi giáo, với những ngôi thánh đường thanh thoát, các quán ăn theo phong cách cổ bao quanh bởi các loài hoa rực rỡ, những nhà thờ, pháo đài, biệt thự cổ …nằm xen kẽ với các tòa nhà cao tầng hiện đại mới xây dựng sau khi giành độc lập. Các công trình kiến trúc của Baku, cả cũ và mới, đều được thiết kế độc đáo và đa dạng đến kinh ngạc. Baku có nhiều khách sạn cực kỳ sang trọng, các trung tâm mua sắm lộng lẫy, tràn ngập hàng hóa đắt tiền, các khu giải trí xa hoa …dành cho tầng lớp giàu có. Vì thế, Baku được ví như một Dubai của vùng Kavkaz hoặc “Las Vegas phương Đông”.

Điểm du lịch được ưa chuộng nhất Baku là Khu phố cổ Inner, được coi là đặc trưng cho một thành phố phương đông điển hình. Các công trình kiến trúc được được xây dựng từ thời Trung cổ như Thành cổ, pháo đài Icheri Sheher, Cung điện Shirvanshah, tháp Maiden ( tháp Cô gái) … dù đã trải qua bao thế kỷ, chống chọi với nắng gió và bão tuyết, vẫn sừng sững, vững chắc, không tì vết.

Nằm ở trung tâm phố cổ, tháp Mainden (tiếng địa phương là Qız Qalası) là một công trình kiến trúc độc đáo. Được xây dựng vào thế kỷ 12, Mainden là một phần của tòa thành cổ có tường bao quanh dài vài km. Tòa tháp là sự hội tụ kỹ thuật kiến trúc của văn hóa Ả Rập, Ba Tư và Ottoman. Quanh tháp bài trí nhiều bức tượng điêu khắc bằng đá cùng các hiện vật bằng đá cổ. Tháp có cấu trúc khá kỳ lạ, gồm tháp chính cao 29,5m, đường kính chân tháp 16,5m, kết nối với tháp phụ nhỏ hơn và một số tòa nhà hình khối. Không gian trong tháp được chia thành nhiều tầng nối với nhau bằng cầu thang xoắn ốc, có sức chứa 200 người. Khi leo lên đỉnh tháp, từ trên cao có thể phóng tầm mắt ra xa, ngắm cả thủ đô lộng lẫy phía dưới, những sườn đồi xanh thẳm xa xa, những dàn khoan thấp thoáng trên mặt nước hòa trong màu xanh ngắt của biển …Cùng với cung điện Shirvanshahs gần đó, tháp Trinh Nữ đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới năm 2001.

Rời tháp Maiden, du khách thong thả dạo bước trên những con dốc hẹp được lát đá xám từ hàng chục thế kỷ trước, vào những ngõ nhỏ quanh co, đi qua các con phố uốn lượn với những ngôi nhà mái bằng hoặc mái vòm đặc trưng Hồi Giáo có những ô cửa sổ, lan can, ban công… bằng gỗ bóng loáng nét thời gian. Tất cả gợi nên nét cổ kính đến độ dường như đang lạc vào một miền cổ tích xa xưa nào đó..

Tòa nhà Flame Tower (Tháp Ngọn lửa) cao 140m, gồm 3 tòa tháp hình ngọn lửa, không chỉ là biểu tượng mới của Baku mà còn là biểu tượng cho đất nước Azerbaijan giàu dầu mỏ. Kể từ khi giành được độc lập, Azerbaijan đã đầu tư rất nhiều để hiện đại hóa, phát triển cơ sở hạ tầng và kiến trúc của Baku.

Azerbaijan là một trong những nước có trữ lượng dầu mỏ lớn nhất thế giới. Vì thế, hình dáng tòa tháp là cảm hứng từ lịch sử liên kết với hiện tại, kết hợp với biểu trưng dầu mỏ. Mặt khác, các tòa tháp phải đạt được tiêu chí chịu được động đất tiềm ẩn và thời tiết khắc nghiệt của Baku, khi mùa hè nhiệt độ lên tới 30 độ C, còn mùa đông âm 20 độ cùng những cơn gió dữ dội. Bên trong Tháp ngọn lửa gồm các trung tâm thuơng mại, khu văn phòng hiện đại, nơi thư giãn, giải trí, khu dân cư và một khu vực để xe rộng lớn nhằm giải quyết nơi để xe ở thủ đô. Khi đêm về, Flame Tower đẹp kỳ ảo với ba ngọn lửa lung linh cháy, sáng rực một góc trời. Đó là một trong nhiều lý do tạp chí Lonely Planet xếp Baku vào nhóm 10 điểm đến hàng đầu về cuộc sống về đêm.

Một niềm tự hào khác của AzerbaiJan là Trung tâm văn hóa quốc gia mang tên tổng thống Azecbaijan – Heydar Aliyev. Đây là một công trình kiến trúc đặc biệt khác lạ, với những đường uốn lượn mềm dẻo, những nếp gấp uyển chuyển, tạo thành một chuỗi các khối tường màu trắng dợn sóng. Các khối tường này được tạo thành từ những thanh rầm kim loại có chiều dài tổng cộng hơn 90 km, và hơn 12 ngàn tấm đúc ốp tường bằng chất liệu tổng hợp. Nóc nhà che phủ 40.000 mét vuông diện tích, là hệ thống không gian ngoằn ngoèo, gồm một thính phòng sâu thăm thẳm và các phòng triển lãm, nơi thể hiện rõ nét nền văn minh, lịch sử và ngôn ngữ đã làm nên văn hóa Azerbaijan. Tầng trệt có quảng trường lớn, là nơi hội họp cộng đồng, được bọc quanh bởi hai bể nước trang trí, một hồ nước nhân tạo, và các mảng xanh dạng lăng trụ.

Được xây dựng từ thế kỷ 17, ngôi đền Ateshgah – “Vùng đất của ngọn lửa thiêng” với những ngọn lửa cháy hàng ngàn năm không tắt, là nơi những tín đồ Hỏa giáo thờ phụng “các cột trụ lửa” vĩnh cửu. Toàn bộ ngôi đền, gồm cổng vào, tường bao và các căn phòng đều xây bằng đá. Những căn phòng đá không có cửa sổ này từng là nơi sinh sống của các tín đồ hỏa giáo từ 4 thế kỷ trước. Tại đây hiện đang lưu giữ những bức tranh, những mô hình miêu tả cuộc sống của họ cùng những tập tục mà họ thờ phụng. Đây cũng là nơi các đoàn hành hương trên con đường tơ lụa dừng chân, cho lạc đà ăn uống, nghỉ ngơi…Ngay sau cổng đền là tháp lửa, nơi ngọn lửa thiêng đã cháy từ khi xây dựng đền.

Theo các nhà khoa học, bên dưới đền có một nguồn khí từ mỏ khí tự nhiên giúp ngọn lửa thiêng cháy mãi. Tuy nhiên, trong quá trình khai thác, mỏ khí trên đã bị tắt vào năm 1969. Ngọn lửa hiện nay là do khí được bơm từ ống dẫn khí về. Năm 1975, Ateshgah trở thành Bảo tàng Quốc gia Ateshgah, mỗi năm thu hút khoảng 15.000 du khách.

Một địa chỉ du lịch hấp dẫn khác của Azerbaijan là Gabala – thành phố cổ nhất của Azerbaijan, cách Baku hơn 200 km về phía tây bắc. Nằm ở độ cao gần 800 m, với địa hình nhiều núi đồi và sông rạch, Gabala sở hữu vẻ đẹp hoang sơ kỳ ảo. Tại đây , du khách sẽ được thăm quan những địa điểm du lịch như pháo đài cổ, những ngôi nhà đá, tượng đài …và bức tường thành được xây dựng từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên. Mỗi công trình là một tuyệt tác, trường tồn với thời gian.

Một điểm nhấn nữa trong kiến trúc Azerbaijan là những nhà hàng sang trọng vẫn giữ nguyên lối trang trí cổ điển, với vô số các giò hoa treo bên cửa sổ, giữa các lối đi, đặt tại bàn, trên các hành lang… Đặc biệt nhất là những nhà hàng dưới chân tháp cổ có tên gọi Alibaba, với những căn phòng đá được xây dựng từ hàng ngàn năm trước, những bức tường đá rêu phong, những họa tiết được khắc trên tường đã trải qua nhiều thế kỷ…

Trần Thị Giao Thủy

ĐTPT số 71-72/2018