Kiến trúc không gian thứ 5

Những không gian nghệ thuật của các loại hình nghệ thuật đã không xa lạ đối với mọi người. Ai cũng cảm nhận, thưởng thức, các loại hình nghệ thuật xung quanh một cách ý thức hoặc vô thức vì bản thân những sự vật về nghệ thuật ấy đang tồn tại, hiện hữu.

Với hội họa việc thể hiện tác phẩm trên mặt phẳng với không gian hai chiều – ngang – đứng cũng đã làm rung động những tâm hồn mẫn cảm. Còn điêu khắc cho ta cảm giác gần gũi khi được sờ nắn, chiêm nghiệm với ba chiều không gian. Riêng kiến trúc không gian thứ 4 buộc phải hình thành để sử dụng –  không gian bên trong hoặc không gian để sống để thỏa mãn những ý đồ giản đơn nhất hoặc siêu tưởng nhất mà người  sở hữu nó hưởng thụ.

Vậy không gian thứ 5 của kiến trúc là gì?

Để đạt được những phương châm cổ điển của kiến trúc, người KTS phải thành công khi hình thành tác phẩm: Thích dụng, bền vững, mỹ quan và kinh tế. Chúng ta khỏi phải phân tích, tìm hiểu ba phương châm đầu tiên. Điều mà trong mỗi KTS ai cũng học, cũng phải biết để hành nghề và chú ý khi triển khai đầy đủ một tác phẩm kiến trúc hoàn thành. Điều tôi muốn nói đến phương châm thứ 4: có lẽ đại đa số những KTS thường ít chú trọng tới yếu tố kinh tế trong mỗi công trình kiến trúc. Tại sao họ ít chú trọng? Vì họ đang hiểu sai nghĩa của vấn đề hoặc cố tình hiểu sai, khi cho rằng kinh tế là để tiết kiệm tối thiểu chi phí cho công trình kiến trúc. Vậy không gian thứ 5 của kiến trúc là gì? là không gian của phương châm kiến trúc thứ 4 – là kinh tế – Mở.  Tôi muốn nói đến khả năng của KTS đạt được hiệu quả kinh tế lớn nhất. Đó là sự hiểu biết của KTS khi làm những đồ án kiến trúc mà người chủ nhân của nó đặt vấn đề hiệu quả kinh tế lên hàng đầu. Vậy để đạt được hiệu quả kiến trúc tốt, trong những công trình đòi hỏi thành công về khả năng thương mại ví dụ như: Siêu thị – Tòa nhà văn phòng – Chung cư – Nhà hàng – Khách sạn… Người KTS chủ đề án phải làm gì? Phải hiểu biết những gì để tạo sản phẩm kiến trúc đạt được hiệu quả của không gian thứ 5. Anh ta phải học, phải biết về kinh tế, về thương mại, phải đặt mình vào vai diễn là người tiêu dùng, đôi khi là nhà phân tích kinh tế. Hiệu quả tốt nhất với người KTS là hiểu rõ nhất công việc mà mình đã thu lợi cho công trình kiến trúc, hiệu quả ít nhất với những KTS không hề biết về kinh doanh thương mại…

Một ý niệm như vậy để cảnh tỉnh các KTS trẻ, những người làm nghề kiến trúc nhưng thường hay quên không gian thứ 5 của kiến trúc, để rồi công trình  hoàn thành nhưng không đem lại lợi ích lợi nhuận nào cho chủ nhân của nó và trở thành món hàng xa xỉ, chỉ để ngắm và chắc chắn sẽ có một cuộc thay da đổi thịt làm rõ ràng cho không gian thứ 5 của kiến trúc. Ngay từ bây giờ, các KTS chúng ta cần thấy rõ sự việc quan trọng như thế nào khi xã hội chúng ta đang là nền kinh tế thương mại. Mỗi công trình, mỗi KTS thật cần thiết khi chú trọng hiệu quả kinh tế của các công trình kiến trúc – Của không gian thứ 5.

KTS. Phạm Thanh Trì

ĐTPT số 14/2008