Chỗ thờ cúng trong căn hộ chung cư

Dù có hiện đại đến đâu thì mỗi ngôi nhà của người Việt Nam đều muốn có chỗ để đặt bàn thờ, tủ thờ. Dù có theo tôn giáo nào thì con người đều có ông bà tổ tiên, và việc thờ cúng không chỉ là cách biểu lộ tình cảm, tưởng nhớ tiền nhân mà còn là văn hóa Việt, là sợi dây tinh thần nối kết các thế hệ với nhau. Vì thế, theo tôi, không gian thờ cúng là điều bắt buộc phải nghĩ đến trong quá trình thiết kế ban đầu, là những “phần cứng” của các căn hộ Việt Nam – cũng như vị trí cho bếp và WC vậy.

Thế nhưng rất tiếc, nhiều căn hộ chung cư hiện nay không được nhà thiết kế và chủ đầu tư quan tâm đến điều này. Đa số khách hàng mua căn hộ chung cư thường phải tự tìm kiếm một khoảng trống nhất định nào đó trong phòng khách hoặc không gian sinh hoạt chung, kê tủ thờ vào, hoặc gắn một trang thờ trên cao. Nhiều nhà cẩn thận hơn, đi lên tầng trên xem thử ngay chỗ nhà mình làm bàn thờ thì nhà người ta bên trên làm gì? Bàn thờ nhà mình có nằm bên dưới giường ngủ hay nơi trẻ em chạy nhảy chơi đùa không, vì sợ bị “động bàn thờ”! Với một chung cư có mặt bằng các tầng giống nhau thì thực ra không có nhiều lắm những vị trí có thể đặt được tủ thờ, vì việc ngăn chia đã khá “cứng” ngay từ đầu rồi. Tuy nhiên, việc không gian thờ cúng bố trí nhiều ít thế nào thì lại khá “mềm” vì mỗi gia đình có nếp sống, thói quen khác nhau, không thể áp đặt được. Có gia đình đặt tủ thờ kiểu cổ điển đồ sộ, gia đình khác chỉ cần một tấm đan bê tông hoặc khung gỗ treo trên cao. Khi chuyển đến chung cư mới, tủ thờ là vật dụng được dùng lại nhiều nhất vì yếu tố kỷ niệm, vì ít hư hỏng nhiều so với các vật dụng khác có va chạm thường xuyên như bàn ghế, giường tủ… Nhưng vì vậy mà nhiều lúc bộ bàn thờ cũ cũng trở nên rất lạc lõng trong không gian nội thất của căn hộ chung cư vốn khá hiện đại, “bỏ thì thương vương thì tội” là vậy.

Vấn đề nằm ở chỗ các nhà thiết kế căn hộ chung cư phải có những tính toán, thậm chí thiết kế bố trí hẳn một số mẫu bàn thờ hay góc trang nghiêm, góc tâm linh trong căn hộ chung cư. Khách hàng khi mua căn hộ sẽ có thể xem xét và chọn mẫu nào phù hợp với mình. Có ý kiến cho rằng làm như vậy rất khó vì mỗi nhà mỗi kiểu, làm sao “chiều” được. Nhưng thực ra dân ta không “khó tính” như vậy, những bộ tủ thờ cũ kỹ hay trang trí rườm rà bán ngoài thị trường cũng chỉ có vài ba mẫu, và người ta vẫn mua về dùng bao năm nay, không ai có ý kiến gì, thì những nhà thiết kế căn hộ chung cư không lẽ nào lại không thể động não một chút được hay sao? Trường hợp những gia đình không có nhu cầu thờ cúng thì góc trang nghiêm này vẫn có thể dùng vào những nhu cầu khác như trưng bày đồ kỷ niệm, kệ ti vi hay kệ trang trí. Nếu có thay đổi chủ nhân của căn hộ thì người đến ở sau vẫn không phải cải tạo lại quá nhiều.
Vậy thì bàn thờ, góc thờ nên ở đâu trong căn hộ? Điều này tùy thuộc vào bố trí mặt bằng căn hộ, nhưng theo tôi có một vài nguyên tắc cơ bản sau:

• Góc thờ, bàn thờ nên đặt trong khoảng giữa các mặt bằng căn hộ và không thuộc vào hẳn một phòng nào. Vì căn hộ không thể nào làm phòng thờ riêng biệt như trong nhà phố hay biệt thự, căn hộ nào cũng có khoảng đi lại ở khoảng giữa nhà, nên nếu khéo tính toán thì sẽ tránh tình trạng bố trí bàn thờ tùy tiện. Mặt khác, khoảng giữa các căn hộ sẽ không bị bí như trong các phòng đóng kín. Hơn nữa hiện nay nhiều căn hộ đã thiết kế theo kiểu trống hoàn toàn cho gia chủ tự ngăn chia, vì thế góc thờ nên làm bằng những vật liệu có thể tháo ráp đơn giản như gỗ, kính hoặc dạng tủ đa năng.
• Việc chống ám khói cho trần và tường cũng khá đơn giản, chỉ cần tủ thờ thiết kế là loại có nóc bên trên thì sẽ giảm hẳn, vì khói bàn thờ không phải như khói bếp, số lượng ngày giờ thắp nhang cũng ít hơn đun nấu trong bếp. Có thể gắn một tấm kính bên dưới của nóc tủ (tức là làm một “tấm trần” cho tủ thờ) khi cần có thể tháo kính xuống lau chùi dễ dàng. Tôi đã từng thiết kế những tủ thờ như vậy và thấy rất hiệu quả.
• Tủ thờ nên kết hợp với tủ trang trí trong phòng khách để có thể bố trí gần cửa sổ, tăng cường thông thoáng. Đồng thời không gian tủ thờ sẽ được hiện đại và tăng thêm tính tiện dụng, thay vì chỉ làm có mỗi một loại tủ thờ đồ sộ bằng gỗ chạm như hiện nay, vừa chiếm nhiều không gian, vừa không tận dụng được các công năng, lại có thể khó hòa nhập với nội thất căn hộ mới.

Tóm lại, những vấn đề nêu trên hoàn toàn có thể được người thiết kế “bớt chút thời gian” để giải quyết đến nơi đến chốn.

KTS. Nguyễn Phú Ninh